دوازده به‌علاوه یک، سیاهه‌ای سالانه است به هدف مطالعه یک کتاب در هر ماه و بهترین کتاب در بهتربن حالِ آدمی که در ادامه به آن می‌پردازیم:
یک.  جادویی که حافظ با کلمات می‌کند برگ برندهٔ همیشگی غزل فارسی است. به گمان من سعدی جان غزل فارسی سعدی است و حافظ جسم کامل و بی‌نقص آن. حداقل روزی یک غزل از حافظ بخوانید که شفابخش است. با وجود نسخه‌ها و تصحیح‌های فراوان من تصحیح قزوین- غنی را پیشنهاد می‌دهم که تقریباً همهٔ ناشرهای ادبیات حداقل نفری یکبار آن را چاپ کرده‌اند اما من نشر ققنوس را می‌پسندم.

دو. «سیر غزل در شعر فارسی» سیروس شمیسا که نشر علم آن را منتشر کرده مهم‌ترین منبع برای آشنایی با تحول غزل در طول قرن‌های گذشته است. خواندن این کتاب ما را از خواندن دیوان‌های شاعران گذشته بی‌نیاز نمی‌کند اما باعث می‌شود بدانیم از کجا آمده‌ایم و آمدنمان بهر چه بوده است.

سه.  «موسیقی شعر» محمدرضا شفیعی کدکنی نه تنها برای کسی که می‌خواهد غزل‌سرا یا مخاطب حرفه‌ای غزل باشد حیاتی است بلکه برای تک‌تک کسانی که می‌خواهند شعر فارسی را بشناسند و بفهمند ضروری است. این کتاب را نشر «آگه» منتشر کرده است.

چهار.  «صور خیال در شعر فارسی» هم دقیقاً به دلیل و قاعدهٔ کتاب قبلی واجب است. این کتاب دکتر شفیعی را هم نشر آگه منتشر کرده است.

پنج. تا این بخش آنچه معرفی کردم مربوط به اصل شعر و روزگار گذشته بود اما از اینجا به بعد سراغ شعر امروز می‌روم. غزل‌سرا یا دوستدار غزل امروز باید نیما و تفکرش را نیز به خوبی بشناسد و برای رسیدن به این هدف هیچ کتابی به اندازهٔ «بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج» کامل نیست. این کتاب «مهدی اخوان ثالث» را نشر «زمستان» عرضه کرده است.

شش.  «از پنجره‌های زندگانی» به گمانم ناشناخته‌ترین کتاب این لیست است. نمی‌دانم چرا اما قدر این اثر ارزشمند شناخته نشده است. این کتاب برگزیده‌ای از غزل‌های اغلب شاعران خوبی است که از زمان مشروطه تا امروز به غزل مشغول بوده‌اند و برای خودشان کسی بوده‌اند. خواندن این غزل‌ها که ما امروز نام بسیاری از آنها را نمی‌شنویم هم باعث می‌شود با روند غزل معاصر بیشتر آشنا شویم و هم به ما تذکر می‌دهد که حالا حالاها به خودمان غره نشویم. غزلسرایان بسیاری پیش از ما با شعرهایی به مراتب بهتر فراموش شده‌اند چه رسد به ما که… این کتاب خوب را محمد عظیمی گردآوری کرده با مقدمه‌ای بسیار ارزشمند و آن را در نشر آگه منتشر کرده است.

هفت.  «شهریار» با وجود همهٔ زیاد نویسی‌ها و ریسک‌های عجیب و غریبش در شعر که گاهی از این‌طرف و آن طرف بام به زمینش انداخته به نوعی سرآغاز غزل عاشقانه پس از نیماست. خواندن غزل‌های شهریار را از دست ندید حتی اگر مجبور شوید در میان انبوه صفحات دنبال شاهکارهای کم شمار بگردید. از میان دیوان‌های ناشران مختلف من دیوان انتشارات نگاه را دارم و توصیه می‌کنم.

هشت. حرفم را درباره غربت کتاب شماره شش پس می‌گیرم. غریب‌ترین کتاب این لیست از آن نوآورترین غزل‌سرای معاصر است. منوچهر نیستانی به معنای واقعی کلمه غزل‌سرا نبوده در زبان هم ایرادهایی دارد اما همان تعداد غزلی که نوشته او را به جسورترین غزل‌سرای معاصر تبدیل کرده است. بسیاری از تئوری‌هایی که در دههٔ هفتاد و هشتاد دربارهٔ غزل کشف! شد قبلاً در دهه‌های چهل و پنجاه توسط نیستانی عرضه شده بود. «مجموعه آثار منوچهر نیستانی» را حتماً از نشر نگاه بگیرید و بخوانید.

نه.  «هوشنگ ابتهاج» غزل‌سرای نوآوری نیست اما غزل‌سرای جانداری است. آنقدر که هیچ‌کس نتواند او را در غزل صد سال گذشته ندیده بگیرد. از میان کتاب‌های ابتهاج من «آینه در آینه» را که برگزیده شعرهای اوست و توسط نشر چشمه منتشر شده توصیه می‌کنم.

ده.  مجموعه آثار حسین منزوی» را هم نشر نگاه منتشر کرده است. اصلاً لازم است که من درباره جایگاه و تأثیر منزوی در غزل امروز چیزی بنویسم؟ گمان نمی‌کنم. غزل‌های منزوی متعادل‌ترین و محکم‌ترین ایستگاه و گرانیگاه غزل امروزند. بخوانید او را.

یازده.  مجموعه آثار سیمین بهبهانی» را هم نشر نگاه منتشر کرده است. سیمین علی‌رغم تبلیغات بعضی از رسانه‌ها و آدم‌ها «نیمای غزل» نیست اما یکی از چهره‌های مهم غزل امروز است.

دوازده + یک.  «دیوان سعدی» به‌ویژه غزل‌های او اساسی‌ترین نیاز هرکسی است که می‌خواهد بداند غزل یعنی چه. کسی که غزل‌های سعدی را نخوانده و می‌خواهد غزل‌سرا شود، انگار دارد بدون تماشای جام جهانی فوتبالیست بین‌المللی شود. من «کلیات سعدی» تصحیح محمدعلی فروغی را پیشنهاد می‌دهم که توسط چند ناشر از جمله امیرکبیر، ققنوس و هرمس منتشر شده است.

(منبع: ایبنا)

1398/07/29
986