سه ماه تابستان با وجود آنکه از ویژگی‌های لازم برای رونق بازار و افزایش میزان فروش کتاب برخوردار است، اما سال‌هاست که به یک بازه زمانی راکد در این حوزه بدل شده است؛ ناشران و کتابفروشان دیگر امیدی به رونق جدی در این فصل ندارند و چشم امیدشان به فرارسیدن پاییز و آغاز سال تحصیلی است تا بار دیگر مغازه‌هایشان را مملو از جمعیت دوستدار و علاقه‌مند به کتاب ببینند.

این نکته که چرا از ظرفیت بالقوه وجود در فصل تابستان استفاده نمی‌شود و علت کاهش مراجعه علاقه‎مندان به کتابفروشی‌ها در این سه ماه چیست؟ نیازمند آسیب شناسی دقیق و جامعی است.

خانه کتاب و معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در سال‌های اخیر با برگزاری طرح‌هایی از جمله کتابفروشی به وسعت ایران و طرح تابستانه در کنار افزایش سرانه مطالعه به کسب وکار کتابفروشان در تابستان رونقی بدهند که موفق هم بوده‌اند.

تابستان 96 هم با دربرداشتن تمامی ویژگی‌های فوق به پایان رسید و با وجود رونق نسبی که داشت نتوانست به خاطره‌ای فراموش نشدنی برای کتابفروشان بدل شود.

در سه ماه دوم امسال ادبیات به خصوص رمان و داستان مطابق انتظار پرمخاطب‌ترین حوزه در میان علاقه‌مندان به کتاب بود و آثار ترجمه هم در این حوزه گوی سبقت را از رقبای خود ربوده بودند.

آثار نویسندگان ایرانی اما در میان پرفروش‌های تابستان مدام در اقلیت بود و می‌توان گفت که تنها یک اثر از نویسنده ایرانی در تیرماه توانست در صدر پرفروش‌ها قرار بگیرد و پس از آن تنها در شهریور شاهد تعادل نسبی میان آثار نویسندگان ایرانی و خارجی در پرفروش‌ها بودیم.

رمان «ملت عشق» نوشته الیف شافاک (ترجمه ارسلان فصیحی) پرتکرارترین اثر در میان پرفروش های سه ماه تابستان بود و توانست عنوان پرفروش‌ترین کتاب تابستان 96 را به نام خود ثبت کند.

در ادامه با نگاهی دقیق‌تر، به مرور وضعیت بازار کتاب و پرفروش‌های در تابستان امسال به تفکیک هر ماه می‌پردازیم.

تیر ماه/ رکود بازار پس از موج پرخروش نمایشگاه کتاب

کتابفروشان هیچگاه از تیرماه خاطره خوب و خوشایندی در ذهن ندارند زیرا که یکی از راکدترین دوران فروش خود را در این ماه سپری می‌کنند.

بی رونقی بازار کتاب در تیر دنباله موج نمایشگاه کتاب است که از اواخر اردیبهشت آغاز می‌شود و خرداد و تیر را هم در برمی گیرد و اکثر علاقه مندان به کتاب یا به اصطلاح کتاب بازها، میزان کتاب مورد نیاز خود را از نمایشگاه تهیه کرده و تا یکی دو ماه نسبت به خرید این کالای فرهنگی واکسینه می‌شوند.

در تیرماه امسال با وجود همه این مسایل، رمان و ادبیات داستانی بیشترین مخاطب را داشت و آثار ترجمه نویسندگان اروپایی و آمریکایی سهم زیادی از پرفروش‌های این ماه را به خود اختصاص می داد.

دو رمان در این ماه توانستند از رقبای خود فاصله زیادی بگیرند و با اختلاف عنوان پرفروش ترین های تیر را به خود اختصاص دهند؛ اولین اثر همانطور که اشاره شد رمان «ملت عشق» بود که 188 نسخه از آن در تیر به فروش رفت.

رمان دوم اما از نویسنده ای ایرانی بود که در میدان رقابت با آثار نویسندگان خارجی توانست عنوان دومین اثر پرفروش را به دست آورد، «قهوه سرد آقای نویسنده» نوشته روزبه معین در ادامه موفقیت خود در نمایشگاه کتاب تهران به فروش 140 نسخه در تیر ماه رسید.

مرداد ماه/ بازگشت شکوفایی و رونق به بازار با طرح خانه کتاب

دومین ماه تابستان در دو سال اخیر برای کتاب‌دوستان و کتابفروشان زمان بسیار خوب و دلپذیری به شمار می‌رود، زیرا که کتابفروشان از رکود تیر رهایی جسته‌اند و کتاب دوستان هم تقاضای تازه‌ای برای خرید کتاب دارند. اما اتفاقی که مرداد را در این دو سال اخیر به ماه محبوبی برای این دو قشر تبدیل کرده است، طرح حمایتی خانه کتاب یا همان طرح تابستانه کتاب است.

مرداد 96 توانست پس از دوره‌ای بی‌رونقی تکانی به بازار کتاب بدهد و با وجود طرح تابستانه شاخص فروش کتاب را تا حد زیادی بالا ببرد. این طرح با تمام نواقص و انتقادهایی که کتاب دوستان به آن دارند، توانسته فصل تابستان را در دو سال اخیر از بی‌رونقی خارج کرده و شور و نشاطی دوباره به بازار کتاب بدهد.

طرح تابستانه امسال با حضور ۸۱۳ کتابفروشی به فروش ۱۰ میلیارد و ۷۸۶ میلیون و ۸۳۷ هزار و ۱۱۳ تومان با تخفیف دو میلیارد و ۱۲۳ میلیون و ۲۹۳ هزار و ۷۹۴ تومان رسید.

در پرفروش‌های مرداد مانند گذشته ادبیات داستانی و رمان در صدر بودند و آثار ترجمه بیشتر مورد اقبال کتاب‌دوستان بود و جدای از «ملت عشق» که پرفروش‌ترین اثر بود، کتاب‌های «جز از کل» نوشته استیو تولتیز و «مشرکی در خانواده پیامبر» به قلم حسن محدثی و بیژن عبدالکریمی پرتکرار ترین آثار در میان پرفروش های این ماه بودند.

نکته دیگر پرفروش های کتاب در این ماه حضور آثاری در حوزه‎های به جز ادبیات است، روانشناسی، جامعه شناسی و رسانه حوزه‌های دیگری بودند که هر کدام نمایندگانی در میان پرفروش‌های مرداد داشتند، مانند «هابرماس نظریه انتقادی سلامت» و «سواد بصری».

شهریورماه/ امیدوار به آغاز پاییز

سومین ماه تابستان اما حکایت متفاوتی دارد، شهریور را می توان حد وسط تیر و مرداد در نظر گرفت زیرا که نه بی‌رونقی تیر را در خود داشت و نه رشد فروش مرداد را تکرار کرد.

اصولا وقتی به ماه شهریور می رسیم اهالی بازار کتاب برای پایان این ماه لحظه شماری می کنند و امید به آغاز فصل پاییز دارند.

شهریور امسال اما یک جنبه مثبت داشت و آن هم برهم زدن فضای تک قطبی آثار پرفروش که تنها محدود به رمان و ادبیات داستانی می‌شدند، بود. در این ماه علاوه بر ادبیات داستانی و رمان، آثاری در حوزه‌های دیگری چون روانشناسی، فلسفه، دفاع مقدس و آیینی و مذهبی هم سهم قابل توجهی در پرفروش‌ها داشتند و توانست جایگاهی در این میان برای خود دست و پا کنند.

همچنین در این ماه کفه حضور آثار نویسندگان ایرانی در میان پرفروش‌ها هم سنگین تر شد و فضا از حالت مغلوبه‌ دو ماه گذشته خارج شد. همچنین آثاری از بزرگان حوزه سینما و ادبیات در میان پرفروش‌های این ماه وجود داشت و بهرام بیضایی با «سفر به شب» و ابراهیم گلستان با «نامه به سیمین» به پرفروش‌ها محلق شدند.

در آخرین ماه تابستان کتاب «خنداننده شو» که از سوی پیمان معادی به رامبد جوان هدیه داده شد و سپس توسط حسین کلهر و رشید جعفرپور ترجمه شد در میان پرفروش‌ها قرار گرفت.

همچنین این ماه یک مهمان تازه هم داشت و مجموعه سرودهای فاضل نظری با عنوان «ضد» در میان پرفروش ها قرار گرفت و توانست جای خالی کتاب شعر را پر کند و بازهم جدای «ملت عشق»، «تکرار»، «تصرف عدوانی» و «انسان خردمند» دیگر کتاب‌های پرتکرار در پرفروش‌های شهریور کتابفروشی‌ها بودند.

حال وارد اولین ماه فصل زیبای پاییز شده‌ایم. و باید دید که این فصل چه سرنوشتی را برای کتاب بازها و کتابفروش‌ها رقم خواهد زد و به خاطره ای شیرین یا تلخ در ذهنشان تبدیل می‌شود؟

(منبع: خبرآنلاین ـ مهدی درستی)

1396/11/19
1621