گفتن از زنان و نوشتن درباره آنها امری رایج است. کتاب ها و مقالات زیادی درباره زنان وجود دارد. در این میان، کتابی که زن و تصوف و زنان از نگاه صوفیان را بررسی نماید می تواند مطالب ارزنده ای درباره زنان صوفی، ازدواج صوفیان، صوفی گری زنان، زنان عارف، زنان و نظریه وحدت وجودی، سیر و سلوک زنان و حتی نخستین زنان صوفی در اختیار خواننده قرار دهد.

همواره در کتاب ها درباره زن زندگی، زن چیست، گوهر زن، زن و عشق، زیبایی در زن، زن خوب، جذابیت زنان و زنان بی حجاب و باحجاب، فمینیسم و زنان و مطالبی از این دست سخن رفته است. اما نویسنده ترک، سلیمان اولوداغ، با بررسی منابع گوناگون درباره زنان صوفی و تصوف در اسلام، صوفی گری زنان، پاکدامنی زنان، سیر و سلوک زنان عارف و زن در قرآن با ظرافت و دقت و ذکر شواهد بسیار سخن گفته است.

او معتقد است: «در باب موضوعاتی که به صورت امور روزمره درمی آیند، به جای آن که به بیان اندیشه های خود تحت تأثیر آنچه مد و معمول می شود، بپردازیم، بهتر است آنها را با رویکردی خردگرایانه و حقیقت جویانه در جریان تاریخ و چهارچوب های کلی و عمومی آن ارزیابی کنیم.»

و به همین دلیل، در کتاب خود به زن از جنبه دیگری فرای زن خوب و زن چیست و زن زندگی پرداخته است؛ او از دیدگاه تصوف به موضوع زن و زنان صوفی و زنان عارف پرداخته است.

اما اولوداغ درباره نگاه صوفی و صوفی گری به زنان اینطور می گوید: «ارزیابی متصوفه و اهل طریقت از زن گاهی بیش از اندازه به زیان او، اما در موارد بسیاری نیز به سود اوست. در زمان ها، مکان ها و میان اقوام و طریقت های گوناگون، رویکرد اندیشمندان تصوف به زن، بسته به مشرب آنها و طریقتی که از آن پیروی می کنند، در موارد اندکی بسیار متفاوت به نظر می رسد؛ اما در موارد بسیاری نیز میان آنها تفاوت چندانی نمی توان دید. دیدگاه هایی که در تصوف در ارتباط با زن ارائه شده اند، به همان اندازه که متعدد و متفاوت هستند، متناقض نیز به نظر می رسند. زن که گاهی همانند شیطانی به تصویر کشیده می شود، در مواردی نیز به صورت فرشته ای درمی آید. از این جهت، در موضوع زن نمی توان به صورت مطلق گفت «نگاه صوفیه به زن این گونه است» و لازم است این موضوع به صورت گسترده مورد بررسی قرار گیرد.»

نویسنده اذعان می دارد که در این کتاب به هیچ وجه تحت تأثیر دیدگاه های رایج قرار نگرفته است و قصد حمایت از فمینیسم را ندارد اما معتقد است احترام نهادن به حقوق الهی زن و فراهم ساختن شرایط لازم برای تحقق آن در اجتماع، وظیفة مردان است.

در این کتاب درباره اسلام و حقوق زن در اسلام و تصوف در اسلام صحبت می شود و نویسنده در جایی می گوید: «آنچه، حتی بیش از کتاب های فقهی، حقوق زنان و محدودة حرکت آنها در زندگی اجتماعی را محدود می کند، سنت ها، رسوم و ذهنیت شرقی است. این سنت ها، رسوم و ذهنیت که ارتباطی با اسلام ندارند و حتی در موارد بسیاری با اسلام در تضادند اغلب به گونه ای عرضه شده اند که رنگ دین به خود گرفته اند و جامة اسلام به خود پوشیده اند.»

سلیمان اولوداغ درباره زنان و گوهر آفرینش زنان و عیب گرفتن مردان بر زنان می گوید: » همان اندازه که خرده گرفتن یک زن بر یک مرد به خاطر مرد بودنش نابخردانه و ناپذیرفتنی است، عیب گرفتن یک مرد بر یک زن، صرفاً به خاطر زن بودنش، نیز نتیجة نادانی و ناکارآمد است. بر یک زن به خاطر زن بودنش خرده گرفتن، در حقیقت، عیب گرفتن بر خدای بلندمرتبه است که او را آفریده و این از نظر عقلانی و فکری کار افراد ناقص و از لحاظ منطقی کار افراد ناتوان است.»

البته درباره آزادی زنان هم، نویسنده قائل به حقوق و آزادی برابر نیست و معتقد است زن و مرد باید یکدیگر را کامل کنند و از آنجا که دو جنسیت متفاوت دارند رقابت آن دو با هم بی عدالتی است.

درباره زن و عشق نیز به این قائل است که عشق زن عشقی مجازی است که از آن باید برای رسیدن به عشق حقیقی بهره برد. صوفیه این عشق را عشق ابجدی می خوانند و معتقدند همانطور که کودک انسان ابتدا حروف ابجد را می آموزد و بعد قرآن می خواند، انسان نیز اول عشق مجازی را تجربه می کند و بعد به عشق حقیقی می رسد.

زیبایی در زن در بسیاری از فرهنگها و عقاید  از اهمیت زیادی برخوردار است. درباره زیبایی و جذابیت در زنان نیز در این کتاب آمده است:

«در میان زنان صوفی کسانی بودند که زیبایی و دلنشینی بسیاری داشتند. آنان از این ویژگی خود که به حقیقت از آن برخوردار بودند، با دقت مراقبت می کردند. این امر گاهی سبب می شد که بعضی از مردان دربارة آنها تصور نادرستی داشته باشند و تلاش کنند از نظر جنسی به آنها نزدیکی جویند. این زنان حکیم و عارف که به مقام ولایت رسیده بودند، سنجیده و خردمندانه با این امر برخورد می کردند و با گذشت بسیار به آن مردان پند می دادند و آن خیالات نادرست را از ذهن آنها دور می ساختند.»

اگر علاقه مند به خواندن کتاب هایی درباره صوفیان، ازدواج صوفیان، صوفیان ایران، تصوف مولانا، تاریخ عرفان، تاریخ تصوف، مجذوبان نور، چگونه صوفی شویم و .. هستید احتمالا از خواندن کتاب «زن در نگاه صوفی» نوشته نویسنده ترک زبان، سلیمان اولوداغ، نیز لذت خواهید برد. خواندن مطالب این کتاب می تواند نگاه به زنان و عرفان و تصوف را تغییر دهد.

مطالب کتاب

در این کتاب بعد از درآمد و نگاه کلی که حاوی نظر نویسنده درباره زن و تصوف است مطالب زیر را می خوانیم:

بعد اعتقادی مسئله، زن‌گریزی، زن و فرزند، ازدواج از نظر صوفی، زن و مصیبت، رابطة جنسی، زن و عشق، تصویر عروس و داماد، حوریان در تصوف، تقوا و زن،  زنی که با قرآن کریم سخن می‌گفت، زنانی که شیخ روزگار خود بودند، آه از این مردها! پاک‌دامنی و گذشت زن، زیرکی و تیزهوشی زن، مردانگی و زنانگی، مردانگی، رجزخوانی، زنانی که به مردان درس داده‌اند، کنیزکی که به ارباب خود درس داد، زنانی که به فرشتگان درس دادند، زن در نگاه ابن عربی، فضایل زنان عارف، الهام و زن، حال وجد و زن، معراج یک زن، زنان پذیرفته‌دعا، زن و راز و نیاز، عبادت شبانه، اولیای سیاه، زن زردروی، زنان عارف و حجاب، صدای زن، زن و مرگ، زنان عاشقی که از اولیاءالله بودند، نیکی به انسان، دلسوزی نسبت به جانداران و دوست داشتن حیوانات، مهمان‌نوازی  ، اولیای کوچک، زنان عارفی که در سواحل، کرانة رودها، بیابان‌ها و بر سر کوه‌ها دیده شده‌اند، زنانی که به سیاحت می‌رفتند، زن در طریقت‌ها              

زن در طریقت یَسَوی، زن در سلسلة نقشبندیه، زن در سلسلة بکتاشیه، زن در فرقة مولویه، زن در نگاه اهل فتوت، زن از نگاه عشاقیان، زن از نظر فرقة جراحیه، زنان ملامتی‌مشرب، تکیه‌ها، زاویه‌ها و زنان، زن و نعت، زن و اهل بیت، آرامگاه‌ها، یک حکایت عاشقانه کهن: عبدالرزاق، پیوست 1: ابجد عشق ، پیوست 2: زنان صوفی شاعر

------------------------------------------------------------

کتاب «زن در نگاه صوفی» به قلم سلیمان اولوداغ و با ترجمه دکتر رحیم کوشش به زودی از سوی انتشارات سبزان روانه کتابفروشی ها می شود. این کتاب را می توانید از فروشگاه اینترنتی آی آی کتاب تهیه فرمایید.

دیگر کتابهای دکتر رحیم کوشش را می توانید در این آدرس ببینید

دیگر کتابها پیرامون موضوع زن را می توانید در سایت آی آی کتاب در اینجا ببینید

1399/04/01
6102