بیوگرافی محمود دولت‌آبادی

محمود دولت‌آبادی نویسنده، نمایش‌نامه نویس و فیلم‌نامه‌نویس اهل ایران است که در تاریخ ۱۰ مرداد ۱۳۱۹ در دولت‌آباد سبزوار متولد شد. وی نخستین پسر و چهارمین فرزند یک خانواده تهیدست است. البته فرزندان این خانواده، متعلق به 2 همسر پدرش بودند.

ازدواج

محمود دولت‌آبادی و همسرش، مهرآذر ماهر، صاحب 3 فرزند به نام‌های سیاوش، فرهاد و سارا هستند.

کار و تحصیلات

وی از اوان نوجوانی کار کرده است، ناملایمات و دشواری‌های بسیاری را گذرانده، اما گویی ادبیات معجون مشکلاتش بوده است، چرا که در اوج تألمات روحی (مرگ پدر و برادر)، در اوج نداشتن و فقر، حتی در دو سالی که زندانی بود، به گفته خودش «به نوشتن و ادبیات می‌اندیشید»

دوران کودکی دولت‌آبادی مصادف است با زمان جنگ جهانی دوم که فقر و ناخوشی و به دنبال آن، اقتدار روس‌ها بر ایران را به همراه داشت. در فقر آن سال‌ها محمود از مدرسه رفتن بازماند و به کار پرداخت؛ از کار روی زمین و چوپانی گرفته تا پادویی کفاشی، صاف کردن میخ‌های کج و بعد وردستی پدر و برادرها در کارگاه تخت گیوه‌کشی. مدتی هم شاگرد دوچرخه‌سازی شد. بعد در یک کارخانه پنبه‌پاک‌کنی کار کرد تا به کار در سلمانی رسید که تا سالیان دراز، در مواقع اضطرار ممر معاشش شد.

محمود، در اوان نوجوانی بیمار شد و برای معالجه به مشهد رفت و پس از آن به همراه پدر و مادرش عازم عتبات عالیات گردید. او پس از بازگشت، به صورت موقت در تهران اقامت گزید و مدت یک سال در تهران ماند و در طی ایام اقامت در تهران فعالیت‌های گوناگون، از جمله کار در چاپخانه و حروف‌چینی را تجربه کرد. یک سال بعد دوباره به سبزوار بازگشت و در سال ۱۳۳۷ با هدف استخدام در ارتش و ورود به آموزشگاه گروهبانی عازم مشهد شد.

رمان مشهور کلیدر

 داستان‌های کوتاه و رمان‌های دولت آبادی اوضاع و احوال طبقات ستمدیده، به‌ویژه دهقانان و کارگران روستایی را به تصویر می‌کشد. شخصیت‌هایی که او می‌آفریند، فارغ از گرایش‌های مذهبی‌شان، قربانی شرایط اجتماعی جامعه هستند. ویژگی‌های طبقاتی تمامی شخصیت‌های او مطابق با مدل‌های مارکسیستی از جامعه طبقاتی و ماتریالیسم تاریخی می‌باشند.

او نخبگان و بورژوازی‌ها، دهقانان، پرولتاریا، و روشنفکران را مطابق با تعاریف کلاسیک و متعارفشان نمایش می‌دهد و اما در این امر به‌اندازه کافی واقع‌گرایانه عمل می‌کند تا اگر نیاز بود شخصیت‌های معینی را مذهبی جلوه دهد. کلیدر که زندگی و مبارزه طبقاتی در خراسان را به تصویر می‌کشد، نمونه اعلای نگرش دولت‌آبادی به ادبیات متعهد است. در کلیدر دهقانان، خرده‌بورژوازی‌های شهری، و روشنفکران، چه مسلمان چه نامسلمان، در مبارزه علیه اربابان و سرمایه‌داران و نیروهای ستمگر حامی آنان با یکدیگر متحد می‌شوند. دولت‌آبادی تمامی این شخصیت‌ها را مطابق با طبقه اجتماعی‌شان و جایگاهشان در رابطه با مسائل سیاسی اجتماعی ترسیم می‌کند.

آثار محمود دولت‌آبادی

ته شب، داستان کوتاه (۱۳۴۱)

سفر، داستان بلند (۱۳۴۷)

آوسنه بابا سبحان، داستان بلند (۱۳۴۷)

لایه‌های بیابانی، مجموعه داستان (۱۳۴۷)

تنگنا، نمایش‌نامه (۱۳۴۹)  

گاواربان، داستان بلند (۱۳۵۰)

هجرت سلیمان، داستان کوتاه (۱۳۵۱)

باشبیرو، داستان بلند (۱۳۵۱)    

عقیل، عقیل، داستان بلند (۱۳۵۱)

از خم چنبر، داستان بلند (۱۳۵۶)

دیدار بلوچ، سفرنامه (۱۳۵۶)

کلیدر، رمان (۱۳۵۷)

جای خالی سلوچ، رمان (۱۳۵۸)

ققنوس، نمایش‌نامه (۱۳۶۱)

آهوی بخت من گزل، داستان کوتاه (۱۳۶۸)

کارنامه سپنج، مجموعه داستان (۱۳۶۸)  

ما نیز مردمی هستیم، گفتگو (مصاحبه) (۱۳۶۸)

روزگار سپری‌شده مردم سالخورده، رمان (۱۳۶۹)

اتوبوس، فیلم‌نامه (۱۳۷۲) 

سلوک، رمان (۱۳۸۲)

قطره محال‌اندیش، مجموعه مقالات و سخنرانی‌ها (۱۳۸۳)

روز و شب یوسف، داستان بلند (۱۳۸۳)

گلدسته‌ها و سایه‌ها (۱۳۸۴)

زوال کلنل، رمان (۱۳۸۸)

نون نوشتن، مجموعه یادداشت‌های شخصی (۱۳۸۸)

میم و آن دیگران، مجموعه یادداشت درباره دیگران (۱۳۹۱)    

تا سر زلف عروسان سخن، گزیده‌ای از شاهکارهای نثر کلاسیک فارسی (۱۳۹۴)

بنی‌آدم، داستانی (۱۳۹۴)

این گفت و  سخن‌ها گفتگو (۱۳۹۶)

تجربه بازیگری

در سال‌های دهه 40، محمود دولت‌آبادی با تئاتر آشنا می‌شود و به مدت 1 سال، در این رشته تحصیل می‌کند و رتبه اول را در آن کسب می‌کند. پس از پایان تحصیلات 1 ساله‌اش در این رشته در چندین تئاتر و فیلم ایفای نقش می‌کند.

سوابق بازیگری محمود دولت‌آبادی عبارت‌اند از:

«شب‌های سفید» داستایوسکی

«قرعه برای مرگ» واهه کاچا

«اینس مندو» تانیا

«نگاهی از پل»  آرتور میلر

«شهر طلایی» نوشته عباس جوانمرد

«قصه طلسم و حریر و ماهیگیر» نوشته علی حاتمی

«ضیافت و عروسک‌ها» نوشته بهرام بیضایی

سه نمایشنامه پیوسته «مرگ در پاییز» نوشته اکبر رادی

«تامارزوها» نوشته نصرت نویدی

«راشومون» که کارگردانی آن را بعدها خود به عهده گرفت.

«حادثه درویشی» نوشته آرتور میلر با کارگردانی ناصر رحمانی نژاد

«چهره‌های سیمون ماشار» اثر برشت با کارگردانی مشترک محسن یلفانی و سعید سلطان پور.

«در اعماق» اثر ماکسیم به کارگردانی مهین اسکویی،

نقش کوتاهی در فیلم «گاو» داریوش مهرجویی

جوایز و افتخارات

نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه ۲۰۱۴

برنده جایزه ادبی یان میخالسکی سوییس ۲۰۱۳

ترجمه انگلیسی رمان کُلنل، با ترجمه تام پتردیل، نامزد جایزه بهترین کتاب ترجمه در آمریکا ۲۰۱۳

برنده جایزه ادبی هوشنگ گلشیری برای یک عمر فعالیت ۲۰۱۲

نامزد دریافت جایزه مَن بوکر آسیا در جشنواره کتاب سنگاپور ۲۰۱۱

نامزد دریافت جایزه ادبی آسیایی، برای رمان زوال کلنل ۲۰۱۱

دریافت جایزه ادبیات بین‌المللی خانهٔ فرهنگهای جهان برلین ۲۰۰۹

برنده جایزه ادبی واو ۱۳۹۰

دریافت جایزه یک عمر فعالیت فرهنگی، بدر نخستین دوره جایزه ادبی یلدا به همت انتشارات کاروان و انتشارات اندیشه سازان ۱۳۸۲

برنده لوح زرین بیست سال داستان‌نویسی بر کلیه آثار، به همراه امین فقیری

خانه پدری محمود دولت‌آبادی که در روستای دولت آباد شهر سبزواربزرگ قرار دارد، با نام خانه محمود دولت‌آبادی در تاریخ در تاریخ ۷ مرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۳۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قدمت این اثر مربوط به دوره پهلوی می‌باشد.

(منبع: ستاره)

1397/05/10
1389