بازار کتاب ایران پس گذراندن تابستانی نه چندان امیدوارکننده برای کتابفروشان در انتظار فرارسیدن پاییزی پررونق بود تا بتواند تکانی به خود بدهد و از این فصل به عنوان خاطره‌ای خوش یاد کند که آن هم به پایان رسید.

فصل پاییز با آغاز سال تحصیلی و فصل مطالعه همراه شده است و این مسئله از جمله عواملی است که سبب رونق بازار کتاب در این فصل می شود و پاییز 96 هم توانست با فروش قابل قبولی نسبت به شهریور این رونق را ایجاد کرده و بازار را تکانی بدهد.

نکته قابل توجهی که نیازمند بررسی دقیق تر از سوی کارشناسان و مسئولان حوزه کتاب است، پاسخ مدیران کتابفروشی ها به این پرسش است که آیا فروش بازار کتاب در پاییز امسال در مقایسه با سال گذشته بهتر بوده است؟ اکثریت غالب کتابفروشان پاسخ منفی به این پرسش دادند و معتقد بودند که رونق بازار کتاب در فصل پاییز سال گذشته بهتر بوده است. مسئله ای که هرچه جلوتر می رویم با آن بیشتر روبه رو می شویم و هر سال نسبت به سال گذشته اش وضعیت نامساعد تری دارد.

دومین طرح پاییزه کتاب هم که بسیاری از کتابفروشان به آن امیدوار بودند امسال نسبت به سال پیش با تاخیر آغاز شد و می توان گفت که از نیمه دوم پاییز اجرایی شد تا هم دوستداران کتاب و هم کتابفروشان روزهای خوبی را تجربه کنند. البته زمان طرح موافقان و مخالفان خاص خود را هم داشت.

سه ماه اول نیمه دوم سال 96 همانند تابستان رمان و ادبیات داستانی پرمخاطب ترین حوزه برای علاقه مندان کتاب بودند با این تفاوت که در این فصل شاهد حضور آثاری از حوزه‌هایی چون جامعه شناسی، شعر، فلسفه و روانشناسی هم بودیم و بازار آثار پرمخاطب تا حدودی از یکنواختی خارج شد.

نویسندگان ایرانی هم در سه ماه پاییز توانستند فاصله زیادی که در تابستان با همتایان خارجی خود در جذب مخاطب داشتند را جبران کرده و بر سهم خود در میان آثار پرمخاطب بیفزایند به طوری که در این سه ماه آثاری از نویسندگان ایرانی چون عباس معروفی و نسیم مرعشی در جمع پرمخاطب ترین آثار حضور نسبتا مستمری داشتند. (البته این موضوع نوساناتی هم داشت و حضور ایرانی ها در ماه آبان با کاهش روبه رو بود.)

رمان «ملت عشق» نوشته الیف شافاک که عنوان پرمخاطب ترین اثر تابستان 96 را از آن خود کرده بود به روند صعودی خود در روزهای آغازین فصل پاییز ادامه داد اما دیگر بی رقیب نبود زیرا که آثار کازو ایشی گورو پس از آنکه جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد و جوجو مویز در بازار کتاب مخاطبان بیشتری را جذب کردند و می توان گفت که در ماه های آبان و آذر دیگر به پرمخاطب ترین آثار پاییز امسال بدل شده بودند

در ادامه وضعیت فروش بازار کتاب در فصل پاییز را به تفکیک هر ماه مورد بررسی و تحلیل قرار می دهیم.

مهرماه/ رونق نسبی پس از رکود شهریورماه

مهر در بیشتر سال‌ها برای کتابفروشان رضایت بخش بوده است زیرا که با آغاز سال تحصیلی و شروع فصل مطالعه کتاب اوضاع کسب و کارشان را نسبت به شهریور بهبود می بخشد. زیرا که فصل تابستان به دلیل تعطیلی مدارس و همچنین پایان نمایشگاه کتاب همیشه رکود قابل توجهی دارد و این سوال بی جواب را همیشه در ذهن ایجاد می کند که چرا ظرفیت بالقوه این فصل بالفعل نمی شود؟

در مهر امسال خبری از طرح های حمایتی خانه کتاب نبود و این مسئله باعث ناراحتی تعداد زیادی از کتابفروشان بود که آن را عامل کاهش فروش خود می دانستند.

مهر ماه با وجود همه این مسایل شاهد استقبال دوستداران کتاب از آثار متنوعی غیر از ادبیات و رمان بود و روانشناسی، جامعه شناسی، شعر و فلسفه هم در پرمخاطب ترین آثار این ماه سهمی برای خود دست و پا کردند.

نویسندگان ایرانی در این ماه تا حدودی سهم خود را در میان پرفروش ترین آثار افزایش دادند و آثار «تصرف عدوانی»، «جز از کل» و «ملت عشق» سه اثر پرتکرار این ماه بودند. در این میان آثار ایشی گورو (برنده نوبل ادبیات) و جوجو مویز هم توانسته بودند سهم زیادی از پرفروش ترین آثار را از آن خود کنند.

آبان ماه/ نظرات متفاوت کتابفروشان درباره وضعیت بازار

دومین ماه پاییز امسال وضعیت ثابتی را تجربه نکرد و کتابفروشان در ارزیابی خود از وضعیت بازار کتاب در این ماه اتفاق نظر نداشتند. جمعی معتقد بودند که آبان امسال یکی از بدترین تجربیات شان در دوران فعالیت در زمینه کتاب بوده است و دلیل آن را هم گرانی قیمت کتاب و اوضاع نه چندان خوب اقتصادی کتاب‌دوستان دانستند.

در مقابل تعداد کمتری از کتابفروشان هم از آبان به عنوان ماهی خوب برای بازار کتاب یاد می کردند و معتقد بودند که رونق از مهر ماه هم بیشتر بوده است و باید به آینده امیدوار بود.

در آبان برخلاف مهر تنوع موضوعی زیادی در آثار پرمخاطب دیده نمی شد و رمان و ادبیات داستانی حوزه غالب این ماه به شمار می آمدند. این مسئله در زمینه حضور نویسندگان ایرانی و خارجی هم مشاهده می شد و نویسندگان ایرانی در آبان سهم خیلی کمتری از آثار پرمخاطب را به خود اختصاص دادند. ایشی گورو و جوجو مویز مانند مهر در این ماه هم از جمله نویسندگانی هستند که به الیف شافاک در صدر پرفروش ها پیوسته‌اند.

«ملت عشق»، «مردی به نام اوه»، «دختری که رهایش کردی» و «بازمانده روز» هم از آثار پرتکرار در پرفروش های آبان ماه هستند.

آذرماه/ خانه تکانی بازار کتاب با کتابگردی و طرح پاییزه

طرح حمایتی خانه کتاب که از ابتدای فصل پاییز کتابفروشان و دوستداران کتاب را چشم انتظار نگه داشته بود از دوم آذر و همزمان با چهارمین دوره کتابگردی آغاز شد تا هم کتابفروشی ها را بار دیگر پر از جمعیت کتاب‌خوان کند و هم علاقه‌مندان کتاب را مشتاق به خرید این کالای فرهنگی کند.

البته همانند آبان ارزیابی یکسانی از رونق یا بی رونقی بازار کتاب در آذر ماه از سوی کتابفروشان ارائه نشد. با این تفاوت که این بار تعداد کمتری معتقد بودند که بازار کتاب در آذر جز در روز کتابگردی وضعیت مساعدی نداشته است. اما همه کتابفروشان بر اینکه آذر 96 نسبت به سال گذشته فروش کاهش داشته است هم نظر بودند.

همچنین نزدیکی زمان طرح پاییزه به عید نوروز و آغاز طرح عیدانه کتاب هم از جمله مسایلی بود که کتابفروشان از آن رضایت داشتند.

تنوع موضوعی آثار پرفروش در این ماه قابل قبول بود و آثار نسبتا متنوعی از حوزه های مختلف در پرفروش ها حضور داشتند. همچنین نویسندگان ایرانی فاصله ای که در ماه آبان با رقبای خارجی خود داشتند را در این ماه جبران کردند به طوری که دو اثر از عباس معروفی در میان پرفروش ها حضور داشت.

از نکات قابل توجه آذرماه پایان سلطه چندین ماهه الیف شافاک با رمان «ملت عشق» بر بازار کتاب بوده است، ایشی گورو به صورت رسمی در این ماه به یگانه نویسنده بی رقیب در صدر پرفروش ها تبدیل شد هر چند که یک اثر مشخص از او در میان پرفروش ها پرتکرار نبود بلکه مجموعه از آثار او به صورت ثابت در این آمار قرار داشتند که آن را مدیون موفقیتش در کسب جایزه نوبل است.

همچنین رمان «بعد از عشق» اثر دیگر شافاک نتوانسته تا به اینجا موفقیت «ملت عشق» او را برای این نویسنده به همراه آورد. آثار جوجو مویز، «مردی به نام اوه» و «روح گریان من» هم از دیگر آثار پرتکرار در پروفروش‌های آذر بودند.

حال در اولین ماه از فصل سرد زمستان به سر می بریم و باید به انتظار بنشینیم و ببینیم که بازار کتاب ایران در سه ماه پایانی سال 96 چه وضعیتی را تجربه خواهد کرد، نواقص برطرف می شوند و زمستان امسال به یک خاطره خوش برای کتاب دوستان و کتابفروشان تبدیل می شود یا خیر؟

(منبع: خبرآنلاین ـ مهدی درستی)

1396/11/19
1299