کتاب «پلاسما، ما و آسمان» به تازگی با ترجمه و انتشار انتشارات سبزان وارد بازار کتاب ایران شده است؛ اثری علمی-تحلیلی که با تکیه بر یافته های فیزیک پلاسما، تصویری متفاوت از ساختار جهان، حیات و جایگاه انسان در کیهان ارائه می دهد.

این کتاب بر اساس پژوهش های معاصر در حوزۀ فیزیک پلاسما نوشته شده است؛ شاخه ای از علم که بنا بر اجماع دانشمندان، بیش از ۹۹ درصد جهانِ قابل مشاهده را توضیح می دهد. برخلاف تصور رایج که ماده را عمدتاً در قالب جامد، مایع و گاز می شناسد، پلاسما حالتی از ماده است که از ذرات باردار تشکیل شده و خورشید، ستارگان، بادهای خورشیدی و بخش بزرگی از فضای میان سیاره ای را در بر می گیرد.

نقطۀ آغاز بحث در این کتاب، تأیید مشاهدۀ ساختارهایی موسوم به «ابرهای کوردلوفسکی» در سال ۲۰۱۹ است؛ دو ابر عظیم پلاسمایی که در نقاط تعادلی میان زمین و ماه قرار دارند. نویسنده با بررسی این پدیده توضیح می دهد که سامانۀ زمین-ماه، برخلاف برداشت های پیشین، تنها متشکل از یک سیاره و یک قمر نیست، بلکه در دل خود ساختارهایی نامرئی و گسترده از پلاسما را جای داده است؛ موضوعی که پیامدهای آن هنوز به طور کامل درک نشده است.

در ادامه، کتاب به معرفی «پلاسماهای پیچیدۀ غباری» می پردازد؛ ساختارهایی که بنا بر آزمایش ها و مدل های نظری می توانند به صورت خودسازمان یافته شکل بگیرند و ویژگی هایی مانند پایداری، ذخیرۀ اطلاعات و تکامل را از خود نشان دهند. بر همین اساس، نویسنده این پرسش را مطرح می کند که آیا حیات لزوماً به شکل زیستی و آلی محدود است، یا می توان از گونه ای «حیات غیرآلی» در مقیاس کیهانی سخن گفت.

بخش هایی از کتاب نیز به پیوند میان پلاسما و بدن انسان اختصاص دارد. در این فصل ها، با استناد به یافته های زیست فیزیک، به نقش جریان های الکتریکی، تابش های نوری ضعیف سلولی و فرایندهای الکترو–شیمیایی در حیات انسان پرداخته می شود؛ رویکردی که بدن را نه صرفاً مجموعه ای شیمیایی، بلکه سامانه ای پیچیده و الکتریکی در نظر می گیرد.

«پلاسما، ما و آسمان» تلاش می کند بدون ورود به مباحث الهیاتی، برخی تجربه ها و مفاهیمی را که در طول تاریخ بشر ذیل عنوان «معنوی» شناخته شده اند، در چارچوب پدیده های طبیعی و قابل مطالعۀ علمی بازخوانی کند. از این منظر، کتاب بیش از آنکه پاسخی قطعی ارائه دهد، خواننده را به بازاندیشی در مرزهای علم، ماده و آگاهی دعوت می کند.

این اثر، با تمرکز بر علم معاصر و در عین حال طرح پرسش های بنیادین، می تواند برای علاقه مندان به علم، کیهان شناسی، فلسفۀ علم و مطالعات میان رشته ای قابل توجه باشد و زمینه ای برای گفت وگو دربارۀ تصویر انسان از جهان فراهم کند.

1404/10/01
2