نیوتن در کتاب «نور» خود اعلام کرد که مطالعات او به‌کمک منشور، مشخص ساخته است که هفت رنگ اولیه وجود دارد. او نخستین فردی بود که رنگ‌‏ها را بر پایه جایگاهشان در طیف نور، روی یک چرخ طبقه‏‌بندی کرد. ولی اشخاصی که در جستجوی رسیدن به رنگ‌های دقیق و معین بودند، خیلی زود پی بردند که طرح نیوتن، کمبودهای فراوانی دارد و کوشیدند تا الگوی بهتری برای آن بیابند.
سرانجام موزز هریس (1731 تا 1785 م) یک حشره‌شناس و قلم‎‌زن انگلیسی از یک تئوری جدید در دسته‌بندی رنگ‌ها پرده برداشت که در کتاب «سامانه طبیعی رنگ‌ها» در سال 1766 و در لندن به چاپ رسید. هریس در مخالفت با تئوری نیوتن که سه رنگ قرمز، زرد و آبی را رنگ‌های اصلی می‌دانست، به این نتیجه رسید که همه رنگ‌ها را می‌توان به رنگدانه‌های قرمز، زرد و آبی تفکیک کرد و همچنین سه ترکیب عمده شامل نارنجی، سبز و بنفش نیز وجود دارند. او برای نمایش تئوری خود، یک نمودار گرد منشوری درست کرد که یازده دایره هم‌مرکز داشت. در میانه آن او سه رنگدانه اصلی را به‌صورت مثلث‌های رنگی همپوشان کشید. رنگ‌های میانی حاصل، پایه‌ رنگی برای ترسیم دایره دوم ترکیب رنگ‌ها می‌شود و این روش رنگ‌آمیزی همین‌طور تا بیرونی‌ترین دایره ادامه می‌یابد. همه دایره‌ها در امتداد شعاع‌ها 3 رنگ اصلی و 3 رنگ مکمل و دو بخش رنگی هم میان هر یک از این 6 رنگ دارند که جمعاً 18 رنگ را تشکیل می‌دهند: قرمز، قرمز نارنجی‌ای، نارنجی قرمزی، نارنجی، نارنجی زردی، زرد نارنجی‌ای، زرد، زرد سبزی، سبز زردی، سبز، سبز آبی‌ای، آبی سبزی، آبی، آبی بنفشی، بنفش آبی‌ای، بنفش، بنفش قرمزی و قرمز بنفشی. این 18 رنگ، شماره‌گذاری شدند و با سایه‌هایی (مقادیر تاریک‌تر) که او از طریق ترکیب نزدیک‌تر خطوط سیاه به‌لحاظ نوری آفرید و نیز ته‌رنگ‌هایی (مقادیر روشن‌تر) که او با افزودن رنگ سفید و دادن فاصله بیشتر بین خطوط سیاه نشان داده بود، درجه‌بندی شدند. هریس در میانه دایره نمودار، نشان داده است که رنگ سیاه از سه رنگ اصلی و قابل ترکیب قرمز، زرد و آبی شکل خواهد گرفت.

هریس بر نامگذاری دقیق رنگ‌های مکمل آنچنان که در چرخ رنگ‌های خود آورده بود پای می‌فشرد به‌طوری که این واژه‌ها قابل تفسیر نباشند. سامانه دسته‌بندی او در چرخ رنگ‌هایش کاربران را قادر ساخت تا رنگ‏های بیشتری را از هم تفکیک نمایند و بتوانند آنها را برای رسیدن به رنگ مورد نظرشان با هم ترکیب کنند.

نمودار موزز هریس، نخستین دایره تمام رنگی بود که 18 رنگ این گردونه، از آنچه او سه رنگ اولیه (قرمز، زرد و آبی) نامید مشتق می‌شد. هریس در میانه چرخ، نشان داده است که رنگ سیاه از ترکیب این رنگ‌ها به‌وجود می‌آید.

1396/11/15
3109