اگرچه نویسنده فرانسوی، رنه دکارت (1596 تا 1650 م) بیشتر به‌عنوان پدر فلسفه نوین شناخته می‌شود (گفته معروف او: «می‌اندیشم ... پس هستم!»)، اما در پیشبرد فیزیک و ریاضی هم سهم دارد. در کتاب «اصول فلسفه» که نخستین بار به زبان لاتین در سال 1644 و به زبان فرانسوی در سال 1647 منتشر شد، دکارت چهارمین قانون را به قوانین سه‌گانه طبیعت (فیزیک) که قوانین حرکت هستند، افزود. او سه قانون خود درباره حرکت را این‏چنین به دست آورد:
1. هر واقعیتی تا آنجا که ساده و غیرقابل تقسیم است، همواره در همان شرایطی که هست خواهد بود و هرگز تغییر نمی‌کند مگر به‌واسطه علت‌های بیرونی. به دیگر گفتار، اگر عامل خارجی، وضع یک جسم را تغییر ندهد همیشه در حال سکون باقی می‌ماند یا به حرکت خود ادامه می‌دهد.
2. هر جسم متحرکی اگر به حال خود واگذاشته شود، حرکتش را در مسیر مستقیم ادامه می‌دهد و نه مسیر منحنی.
3. حرکت تنها بر اثر تصادم و ضربت، تغییر جهت می‌دهد.
دکارت از این قوانین برای توجیه‌ناپذیری ماده چنین استفاده می‌کند: «هر جسمی که به جسم دیگری متصل است، نیرویی صرف می‌کند تا در برابر جدا شدن از آن مقاومت کند؛ در حالی که جسمی که جداست، برای ماندن در همان حال، نیرو صرف می‌کند.» تعاریف دکارت کامل‌ترین توصیف حرکت را که تا آن هنگام در جهان علم بروز کرده بود، فرا رو نهاد.
دکارت نمودارهای هندسه تحلیلی فراوانی را برای تصویر کردن تئوری‌هایش به کار برد. یکی از این طرح‌واره‌ها نشان می‌دهد سنگی که درون یک قلاب، در مسیری دایره‌ای به اطراف تابانده می‌شود، اگر از نقطه L حرکت کند و در نقطه مفروض A رها شود، تمایل دارد مسیرش را در خطی مستقیم مماس بر دایره در آن نقطه به سوی نقطه C ادامه دهد نه اینکه مسیر منحنی‌اش را برای رسیدن به نقطه B دنبال نماید. به عبارت دیگر حتی اگر سنگ در نقطه A رها نشود هم تمایلش آن است که به سوی نقطه C برود (نیرو وارد می‌کند. م.) و حتی اگر قلاب از این اثر جلوگیری نماید نمی‌تواند تمایل جسم را بدان از بین ببرد.
چهل سال پس از انتشار کتاب «اصول فلسفه» دکارت، آیزاک نیوتن قانون نخست حرکت او را بر این پیشرفت غیر منتظره دکارتی مدل‌سازی کرد. سهم دکارت در فیزیک، تا میانه قرن بیستم به‌طور کامل اعتباربخشی نشد.

دکارت با استفاده از مثال جسمی که درون قلاب تاب می‌خورد، بیان کرد که هر چیزی که حرکت می‌کند تمایل دارد حرکتش را در راستایی مستقیم ادامه دهد و نه یک راستای خمیده (قانون دوم حرکت دکارت).

1399/05/17
1810