رند و رندی حافظ:

حافظ، در آفرینش رند، از انگیزه‌ها و الگوهای زیادی بهره برده است. هدف اوّل او به میدان آوردن قهرمان جدیدی است که بتواند در مقابل زاهد عرض‌اندام کند و ریاکاری و عوام‌فریبی او را آشکار و رسوا سازد. خواسته دیگر خواجه بازتاب شخصیت خود او در چهره رنداست که بتواند همه آمال خود را دربارۀ آزادگی و بی‌قیدی در عین‌حال وارسته و ملامتی بودن برآورده کند. از این‌رو، رند حافظ، عاشق، بی‌پروا، قلندر، اهل توکل و بیزار از زاهد، نظر باز، دور از نام و ننگ و صلاح و تقوای عوام‌فریبانه و بی‌نیاز از جاه و مقام بی‌اعتبار دنیوی از آب درمی‌آید. حافظ رند را به مقام شکوهمند رسانیده و جلوه درخشانی به او داده است. رند پیش از حافظ نه تنها نام و نوایی  ندارد، بلکه نامش  ننگین هم هست. حافظ رند را به مقام والای انسان کامل می‌رساند.

حافظ (رباعی):                                                            

گر همچو من افتاده این دام شوی                                ای بس که  خراب باده و جام شوی

ما عاشق و رند و مست و عالم سوزیم                                 با ما  منشین اگر نه بدنام شوی!

تعریف رند دربرهان قاطع چنین آمده است: مردم محیل، زیرک و بی‌باک و منکر و لاابالی و بی‌قید باشد و ایشان را از این جهت رند خوانند که منکر قید و صلاح‌اند. منکری که انکار او از زیرکی باشد نه از جهل و در غیاث اللغات کسی است  که ظاهر خود را ملامت  دارد ولی   باطنش سالم باشد.

آیا واژۀ  رند قبل از حافظ نیز به کار رفته است؟  بلی کلمه رند ابتدا در دیوان سنایی قدر می‌بیند و به صدر می‌نشیند.در ادبیات منظوم فارسی واژه رند و رندی به‌وسیله شعرای مختلف به‌کار برده شده است که مهمّ‌ترین مواردآنها عبارتنداز:

عطّار:                                

رندی دیدم نشسته بر خنگ زمین                         نه کفر نه اسلام نه دنیا و نه دین

نه حق نه حقیقت نه شریعت نه یقین                     اندر دو جهان کرا بود زهره این؟

رباعی دیگری از عطّار:                                                                                                   

منم اندر قلندری شده فاش                                  در میان جماعتی اوباش

همه افسوس خواره و  همه رند                            همه دردی‌کش و همه قلاّش  

مسعود سعد سلمان:                                                                             

درون صافی از اهل صلاح و زهد مجوی                   که این نشانه رندان دردی آشام است

مکن ملامت رندان و ذکر بدنامی                         که هرچه پیش تو ننگست است پیش ما نام است

 سعدی(٢٤٤):                                                                                          

یار من اوباش و قلاّش است و رند                         بر من او خود  پارسائی می‌کند

(برگرفته از کتاب دانشنامه حافظ شناسی ـ جلد 1 تألیف پروفسور حیدر آخوندزاده (آرمان آزاد) ص 226) ـ انتشارات سبزان)

برای خرید کتاب به سایت فروشگاه آی آی کتاب مراجعه بفرمایید.

1398/08/16
2336